Emigratie naar Zweden met kinderen | Deel 1: Zweden met jonge kinderen

Voordat je met je gezin naar Zweden verhuist heb je daar een beeld en verwachting van. Ondanks het feit dat je weet dat je na je emigratie naar Zweden ook ‘gewoon’ je gezinsleven hebt, met werk, school, taken en verantwoordelijkheden, bestaat er bij de meeste gezinnen toch een soort van Pippi Langkous-achtig idee van opgroeiende kinderen in Zweden. Dat hadden wij ook uiteraard toen we met onze kinderen van destijds vijf, drieënhalf en net geen twee jaar oud Nederland achter ons lieten en in Zweden gingen wonen. Intussen kan ik met een gerust hart zeggen dat dat vrijheid-blijheidgevoel écht bestaat hier in Zweden en dat dat niet ondergesneeuwd (haha, sneeuw!) wordt door alle dagelijkse beslommeringen. En in het zeldzame geval dat het ons zelf even niet meer opvalt komt er bezoek uit Nederland en zien we het plots weer (door hun ogen).

Dat niet iedereen in Zweden in een soort villa Kakelbont woont en een paard op de veranda heeft, is voor iedereen die eens eerder in Zweden is geweest wel duidelijk. Dingen die minder duidelijk zijn wanneer je besluit te verhuizen naar je favoriete vakantieland zijn de praktische (en soms saaie en stoffige) zaken die betrekking hebben op je kleine oogappeltjes. Veel informatie is online te vinden, maar dan moet je wel weten waar je naar zoekt. Daarom leek het me handig om dingen die wij hebben geleerd tijdens en na onze emigratie naar Zweden met kinderen te delen met het doel het voor anderen overzichtelijker te maken om met kleine kinderen in Zweden te wonen. Het is nagenoeg onmogelijk om in één blog alle regeltjes, wetenswaardigheden en uitzonderingen tot in detail toe te lichten, daarom ga ik mijn best doen om je een goede algemene indruk te geven van een aantal onderwerpen die in de eerste levensjaren van je kind op je pad zullen komen.

Inhoud:

• Verlof voor (toekomstige) ouders in Zweden
• Kinderopvang regelen na je emigratie naar Zweden met kinderen
• Het zorgsysteem voor kinderen in Zweden
• Kinderbijslag in Zweden

Verlof voor (toekomstige) ouders in Zweden

In Nederland ben je misschien al bekend met het systeem van zwanger- en ouderschapsverlof en de mogelijkheden met betrekking tot kinderopvang. Als je emigreert met kinderen of van plan bent om kinderen te krijgen in je nieuwe thuisland is het belangrijk te weten hoe dat werkt en waar je aan toe bent. In het geval van een emigratie naar Zweden kan ik daar een heel korte managementsamenvatting van geven: het is goed geregeld, mits je in het bezit bent van een Zweeds persoonsnummer. Maar hoe dan?

Zwangerschapsverlof in Zweden

Voor het gemak beginnen we bij het begin van het leven van een kind; de zwangerschap. Als je in Zweden kinderen wilt krijgen, zijn daar een aantal zaken heel goed voor geregeld. Ben je in het bezit van een Zweeds persoonsnummer, dan val je binnen het socialezekerheidsstelsel. Ben je zwanger, dan kun je via försäkringskassan zwangerschapsuitkering aanvragen, voor beide ouders(!). Beide ouders hebben recht op zwangerschapsverlof vanaf 60 dagen voor de geplande bevalling en er wordt hierbij geen onderscheid gemaakt of je in loondienst bent of zelfstandig ondernemer. Ook wanneer je studeert of werkzoekend bent, heb je recht op deze uitkering. Indien je werk doet dat je niet uit kunt voeren tijdens de zwangerschap omdat het te zwaar of gevaarlijk is voor de zwangerschap, dan kun je met een verklaring van je werkgever al eerder in aanmerking komen voor zwangerschapsuitkering (graviditetspenning).Tijdens zwangerschapsverlof keert försäkringskassan 80% van je salaris aan je uit (met een bepaald maximumbedrag), tot de 11de dag voor de bevalling. Vanaf dat moment bestaat er het recht op een ouderschapsuitkering, die je via dezelfde instantie aanvraagt. De niet-zwangere ouder kan daarnaast nog een aanvraag doen voor een 10-daagse compensatie na de geboorte van het kind.

Ouderschapsverlof na je emigratie naar Zweden met kinderen

Wanneer het kind eenmaal geboren is, gaat er ouderschapsverlof (of eigenlijk ouderschapsuitkering) gelden. Ook dit is in Zweden eerlijk verdeeld tussen de ouders en kun je aanvragen bij Försäkringskassan. Beide ouders ontvangen 240 dagen ouderschapsuitkering, waarvan 195 dagen op 80% van je salaris en dan nog 45 dagen op het zogenaamd minimumniveau van 180 kronen per dag. Gedurende de eerste vijftien maanden na de geboorte kun je als ouders 60 ‘dubbele dagen’ opnemen, waarbij je beiden op dezelfde dag recht hebt op ouderschapsuitkering. Wanneer je een alleenstaande ouder bent en het verlof dus niet deelt met een ander, heb je recht op de uitkering van beide ouders, dus 480 dagen. In het geval van meerlingen krijgen beide ouders in totaal 180 dagen erbij per kind. Ook in het geval van adoptie bestaat er het recht op ouderschapsuitkering in Zweden. Daarnaast zijn er nog enkele regelingen van toepassing om adopterende ouders te ondersteunen. Omdat dit land zo royaal is met de ouderschapsregelingen, zul je geen kinderen onder de leeftijd van een jaar aantreffen op de kinderopvang. In het eerste levensjaar is er voortdurend één van de ouders vrij van werk om voor het kind te zorgen.

Wanneer je al kinderen hebt wanneer je begint aan je emigratie naar Zweden, is de kans aannemelijk dat er in Nederland (of waar je eerst ook woonde) al sprake was van een vorm van ouderschapsverlof of -uitkering. Nadat je een aanvraag hebt gedaan bij Försäkringskassan zal er dan ook gevraagd worden naar documentatie hiervan. Naar aanleiding daarvan wordt een berekening gemaakt en word je geïnformeerd over het aantal dagen dat er daardoor wordt afgetrokken. Let op: een bepaald aantal dagen vervalt sowieso op het moment dat het kind 4 jaar wordt. De rest van de ouderschapsuitkering vervalt wanneer het kind 12 jaar wordt of leerjaar 5 van de basisschool afgerond heeft.

Dan is er nog een bijzonder soort van ouderschapsuitkering, de ‘incidentele’ ouderschapsuitkering die in Zweden bekend is onder de naam VAB (vård av barn – zorg voor kind). Deze uitkering kun je aanvragen wanneer je, doordat je kind ziek is of naar de arts/tandarts/consultatiebureau/etc. moet, niet kunt werken. Voor elk kind kan per jaar 60 dagen (!) VAB aangevraagd worden per ouder.

Dit is slechts een samenvatting van de regelingen en verlofsoorten. Elke situatie is nét even anders, maar bij Försäkringskassan is men altijd bereid om je uit te leggen wat er voor jouw situatie geldt en wat je moet doen om zaken goed te regelen. Ben je terughoudend omdat je Zweedse taal nog niet op het gewenste niveau is? Geen zorgen: je kunt altijd vragen naar een Engelstalige medewerker.

Kinderopvang regelen na je emigratie naar Zweden met kinderen

Al voor je emigratie naar Zweden met kinderen krijg je van veel mensen te horen dat er in Zweden niets te regelen is zonder een persoonsnummer. In het geval van kinderopvang is dit echter lang niet altijd waar. In principe heeft elk kind dat in Zweden woont, met of zonder persoonsnummer, recht op onderwijs. Daar valt ook de förskola (voorschool) onder. Neem in dit geval contact op met de betreffende contactpersoon op het gebied van förskolor van de gemeente waar je wilt gaan wonen. Grote kans dat ze zó blij zijn dat je kinderen mee naar Zweden verhuist dat ze alles zullen doen om je vooruit te helpen. Er bestaan gemeentelijke voorscholen, maar ook private. Qua kosten zit hier geen verschil in. Wat is dan het verschil? Vaak zie je dat er op gemeentelijke voorscholen meer kinderen zijn, die verdeeld zijn in groepen op leeftijd. Bij private voorscholen is er vaak een kleinere groep kinderen die meer met gemengde leeftijden door elkaar zitten. In het geval van private voorscholen is er daarnaast vaker sprake van een specifieke pedagogische visie (Montessori, Reggio Emilia, Waldorf, etc.).

Het is belangrijk om te weten dat er in Zweden ook nog vaak over dagis (afkorting van het woord daghem) wordt gesproken wanneer de förskola bedoeld wordt. Enige tijd geleden waren dit twee verschillende zaken, maar sinds 1998 is er alleen nog maar sprake van förskola. Er bestaat in Zweden ook de mogelijkheid om je kind onder te brengen bij een dagmamma, vergelijkbaar met de Nederlandse gastouder.

Inscholing in Zweedse förskola

Wanneer je met je kleine kinderen in Zweden gaat wonen, komt het moment dat ze beginnen op de förskola die je als ouders voor ze hebt uitgezocht. Je gaat dan kennismaken met het begrip inskolning (inscholing). Omdat kinderen in Zweden nagenoeg het hele eerste levensjaar doorbrengen in het gezelschap van (een van) hun ouders, is de visie dat de overgang naar de förskola vooral zacht en soepel moet gaan. De inscholing moet hiervoor zorgen. Het houdt in feite in dat er in de eerste periode dat het kind naar de förskola gaat voortdurend één van de ouders mee gaat. Niet een kwartiertje, niet een uurtje. Nee, de hele dag. Wanneer je kind speelt, speel jij ook. Wanneer je kind eet, eet jij ook. Wanneer je kind slaapt, zit jij ernaast (of slaap je ook). Dit inscholen duurt minimaal een week, maar soms wel twee weken of langer. Er wordt bekeken hoeveel het kind de aanwezigheid van de ouder nog nodig heeft. Pas wanneer het kind comfortabel is, blijft het zonder ouders achter op de förskola.

Hoe is Zweedse kinderopvang anders dan Nederlandse?

Er zijn zowel in Zweden als in Nederland diverse soorten en variaties op de kinderopvang. Er zijn in Nederland zelfs kinderdagverblijven die een ‘Zweedse’ visie hanteren. Het állerbelangrijkste kenmerk van de kinderopvang in Zweden is de hoeveelheid tijd die kinderen buiten doorbrengen. Weer of geen weer, de kindjes gaan naar buiten. Met temperaturen van minder dan -25 graden Celsius zijn ze ook wel veel binnen overigens, omdat kleine kinderen vaak nog niet goed aan kunnen geven wanneer een koud gevoel pijn gaat doen. Maar over het algemeen worden de kinderen zoveel mogelijk gestimuleerd om buiten te spelen. Vertonen kinderen druk/vervelend gedrag? Buitenspelen, dan raken ze die energie wel kwijt! Zijn ze hangerig/verveeld? Buitenspelen, een beetje frisse lucht zal ze goed doen! Kinderen zijn wel altijd gekleed op het weer. Vanuit Nederlands perspectief soms een beetje overdreven, maar het zorgt er wel voor dat buitenspelen langer leuk blijft wanneer je kleding aan hebt die nattigheid en kou buiten houdt.

Een ander belangrijk verschil in Zweden is dat er in de middag een warme maaltijd wordt geserveerd op de förskola. Omdat wij vanuit Nederland niet gewend waren twee keer per dag een warme maaltijd te eten, zijn wij op de dagen dat de kinderen op school zijn ook een warme lunch gaan nuttigen. In de avond eten we dan boterhammen met soep of een eitje. Je kunt natuurlijk ook gewoon tweemaal daags genieten van warme kost.

Tenslotte is er nog het breng- en haalbeleid van de Zweedse förskola. Anders dan in Nederland is het in Zweden níét toegestaan om je kind op de kinderopvang te hebben op het moment dat je niet aan het werk bent. De regels zeggen dan ook dat de ouder die het laatst begint met werken de kinderen brengt en de ouder die het eerst klaar is met werken de kinderen weer ophaalt. Het is natuurlijk fantastisch dat de kinderopvang in Zweden je veel minder geld kost dan in Nederland (en er dus meer vanuit de staat betaald wordt), maar je moet je dan wel realiseren dat dit systeem zo in elkaar zit met het doel ouders (fulltime) te laten werken. .

Praktische informatie over de förskola in Zweden

Ik noemde zojuist al dat de kinderopvang in Zweden niet alleen goed geregeld is, maar ook nog eens heel goedkoop is voor de ouders. In de regel betaal je maandelijks voor het eerste kind 3%, voor het tweede kind 2% en voor het derde kind 1% van jullie gezamenlijke maandelijkse inkomen (met een bepaald maximum bedrag dat elk jaar opnieuw wordt bepaald). Elk kind na het derde kind gaat gratis naar de förskola. Dat zijn bedragen die goed te overzien zijn, maar zoals ik al eerder zei is de förskola dan ook aan bepaalde regels gebonden. Je kind bevindt zich daar enkel wanneer beide ouders aan het werk zijn. Toch is er ook een uitzondering. Kinderen vanaf 3 jaar oud hebben 15 uur per week recht op gratis förskola, ook wanneer hun ouders niet (allebei) werken. Dit heeft te maken met het belang dat er wordt gehecht aan het functioneren in een groep alvorens kinderen met 6 jaar beginnen aan de basisschool. Wij hebben hiervan gebruik gemaakt toen we net verhuisd waren en officieel nog geen werk hadden. Er werd zelfs een extra uitzondering gemaakt. Onze jongste dochter was nét geen twee jaar oud, maar viel toch al onder de 15 uur-per-week regel, omdat het belang ervan werd gezien voor de Zweedse taalontwikkeling. Intussen is ze 3,5 jaar oud en spreekt ze de taal al enige tijd vloeiend.

Het zorgsysteem voor kinderen in Zweden

In de basis heb je in Zweden recht op sociale verzekeringen op het moment dat je een persoonsnummer hebt, of met terugwerkende kracht vanaf het moment dat je dat hebt aangevraagd. Voorheen werd je vanuit Skatteverket (de Belastingdienst) verplicht om een -peperdure- internationale zorgverzekering te hebben wanneer je je persoonsnummer aanvroeg. Tussen de aanvraag en verstrekking van zo’n nummer kan gerust enkele maanden zitten. Intussen is dit niet meer verplicht, met dien verstande dat je eventuele zorgkosten zelf kunt voorschieten totdat je ze, na ontvangst van je persoonsnummer, weer terugkrijgt. Na ontvangst van je persoonsnummer kun je je gezin aanmelden bij Försäkringskassan, welke al deze sociale verzekeringszaken beheert. Wat belangrijk is om te weten is dat gezondheidszorg voor kinderen in Zweden je niets kost, het is tot de leeftijd van 20 jaar gratis. Ook zijn de meeste geneesmiddelen voor kinderen kosteloos. Daarnaast is onze ervaring dat je op een doktersafspraak voor je kind eigenlijk nooit lang hoeft te wachten, zelfs niet als het niet acuut is.

Bevallen in Zweden

Verreweg de meeste bevallingen in Zweden vinden plaats in het ziekenhuis. Thuisbevallingen worden gezien als risicovol, gezien de grote afstanden die vaak overbrugd moeten worden wanneer er plots toch zorg voor moeder of kind benodigd is die enkel in een ziekenhuis verleend kan worden. De kosten voor een verloskundige bij een geplande thuisbevalling zul je dan ook veelal zelf moeten betalen. Er zijn hierop uitzonderingen waarvoor een vergoeding wordt gegeven, de criteria hiervoor kan een arts of verloskundige je vertellen en kunnen per regio verschillen. Wanneer je in het ziekenhuis bevalt mág je in principe met je gezonde kind de kraamafdeling verlaten na 6 uur. Er wordt echter geadviseerd om ten minste 48 uur te blijven. Dit heeft ermee te maken dat alle baby’s onderzocht worden door een kinderarts tussen de 6-36 uur na de geboorte en het onhandig kan zijn als je hiervoor terug moet komen. Ook bepaalde metingen, wegingen en onderzoeken (hielprik, gehoortest, etc.) kunnen hier gemakkelijk gedaan worden. Wanneer je naar huis gaat met je kind, bestaat er in Zweden niet zoiets als kraamzorg. Wel wordt er hulp geboden bij het geven van borstvoeding, indien je dit wenst.

Het consultatiebureau

Nadat je met kleine kinderen naar Zweden bent verhuisd en jullie een persoonsnummer hebben, zul je binnen no-time een bericht ontvangen van de Barnvårdcentral (BVC), het Zweedse consultatiebureau. Als je in Nederland naar het consulatiebureau bent geweest, dan zal dit alles je heel bekend voorkomen. Ook als je in Zweden bevalt, zal er automatisch contact met je worden gezocht. De groei en ontwikkeling van je kind wordt gemonitord (neem beschikbare informatie uit Nederland mee, dat wordt hier dan weer netjes ingevoerd) en indien je dat wilt worden er ook de vaccinaties volgens het Zweedse programma gegeven. Omdat je kind wellicht in Nederland al (gedeeltelijk) gevaccineerd is volgens het rijksvaccinatieprogramma en het Zweedse programma daar op sommige punten nét iets afwijkt, zal een medewerker van de BVC deze informatie van je willen hebben en gaan bepalen welke vaccinaties er nog nodig zijn om beschermd te blijven tegen deze (kinder)ziektes. Een vaccinatie die in Zweden wordt aanbevolen maar in Nederland niet, is die tegen tekenencefalitis, een hersenontsteking die via teken wordt overgedragen. In tegenstelling tot de ziekte van Lyme, waarbij het risico groter wordt naarmate de teek langer op je lichaam zit, wordt tekenencefalitis direct overgedragen bij een beet van een besmette teek.

Je kind is ziek in Zweden, wat nu?

Zoals al eerder gezegd is gezondheidszorg voor kinderen in Zweden gratis, evenals de meeste geneesmiddelen. Een afspraak maken bij de huisarts gaat vaak gemakkelijk via de website van 1177 en in het geval van kinderen kun je vaak al snel terecht. In meer acute gevallen kun je de spoedeisende hulp bezoeken van het dichtstbijzijnde ziekenhuis, hiervoor is een afspraak niet per se noodzakelijk. Heeft je kind iets onder de leden en kan het daarom niet naar de (voor)school? Dan blijf je als ouder natuurlijk thuis van je werk. In Zweden is dit goed geregeld, want hiervoor bestaat dus die eerder genoemde VAB-uitkering, die jou in staat stelt om er voor je kind te zijn wanneer dat nodig is. Moet je een afstand overbruggen om bij een ziekenhuis te komen? Dan kun je via Försäkringskassan een aanvraag doen voor een kilometervergoeding.

Met je kind naar de tandarts in Zweden

Vanaf het moment dat je kind 3 jaar is zul je in Zweden jaarlijkse oproepen gaan krijgen voor de tandarts. Je kunt hiervoor een private tandartspraktijk zoeken. Doe je dit niet, dan zul je een oproep krijgen om naar de Folktandvård (volkstandarts) te gaan. In beide gevallen zijn alle controles en behandelingen gratis voor kinderen en jongeren, tot en met 31 december van het jaar waarin ze 23 jaar oud worden. Ook hier geldt dat als je voor een kind een afspraak probeert te maken (anders dan een jaarlijkse controle) je meestal op zeer korte termijn langs kunt komen.

Extra kindverzekering na je emigratie naar Zweden?

Misschien heb je er al eens eerder over gehoord, maar de meeste ouders in Zweden sluiten voor hun kind een kindverzekering af. Als je vanuit Nederland naar Zweden emigreert, lijkt dit misschien enorm onlogisch: de gezondheidszorg voor kinderen is toch gratis? Klopt. En tóch is het gebruikelijk dat er een soort ongevallenverzekering voor kinderen wordt afgesloten. Deze verzekeringen keren bedragen aan je uit wanneer er ‘schade’ ontstaat aan je kind door ongelukken of ziekten of wanneer je kind wordt opgenomen in het ziekenhuis. Je ziet dan ook dat ouders met kinderen zich na een val of ongelukje veel sneller dan in Nederland melden bij een arts of tandarts. Dit gebeurt zodat er een registratie van het ongeval gemaakt wordt, zodat eventuele latere klachten hieraan opgehangen kunnen worden en zodoende onder de verzekering vallen. Veel Nederlanders zien een dergelijke verzekering als overdreven en onnodig, maar het kan nooit kwaad om je in te lezen en uiteindelijk zelf hierin een keuze te maken. Er zijn diverse aanbieders van kindverzekeringen die allemaal nét iets van elkaar verschillen in premie en dekking.

Kinderbijslag in Zweden

Na je emigratie naar Zweden met kinderen ontvang je, net als in Nederland, barnbidrag (kinderbijslag), uiteraard nadat je de trotse bezitter van een Zweeds persoonsnummer bent geworden. De bedragen zijn ook ongeveer hetzelfde per kind. In Zweden wordt kinderbijslag elke maand naar je rekening overgemaakt vanuit Försäkringskassan. In aanvulling hierop is er in Zweden sprake van een ‘meerkindertoeslag’, eveneens een maandelijks bedrag waarop je recht hebt wanneer je meer dan één kind hebt. Heel overzichtelijk, toch? Kinderbijslag ontvang je tot het kind 16 jaar wordt en gaat daarna over in een studiebijdrage op het moment dat je kind nog naar het voortgezet onderwijs gaat.

 

Omdat er over het onderwerp ‘Emigratie naar Zweden met kinderen’ zo oneindig veel te vertellen is, heb ik besloten om deze blogs op te delen in een aantal meer overzichtelijke blogs. Hierdoor hoop ik te voorkomen dat ik je in een gigantische monsterblog onderdompel waarin je uren moet zwemmen voordat je de informatie hebt gevonden die je nodig hebt. Komende maanden zullen er meer blogs volgen die andere onderwerpen over het ouderschap en het gezinsleven in Zweden in de spotlight zullen zetten. Vanzelfsprekend de praktische zaken, maar er zullen ook leuke tips en wetenswaardigheden aan bod komen. Heb je in de tussentijd concrete vragen over hoe wij dat doen, leven in Zweden met jonge kinderen? Neem gerust contact met ons op